I. Giới thiệu

Y học cổ truyền Trung Quốc (YHCT) là một hệ thống y học toàn diện đã phát triển qua hàng ngàn năm, tiếp cận sức khỏe và bệnh tật một cách tổng thể. Trong YHCT, học thuyết kinh lạc đóng vai trò nền tảng, mô tả mạng lưới các kênh dẫn truyền năng lượng sống (khí), huyết và tân dịch khắp cơ thể, kết nối các tạng phủ bên trong với bề mặt cơ thể. Nghiên cứu về hệ thống này bao gồm cả kinh mạch (jingmai), được ví như những con sông chính, và lạc mạch (luomai), các nhánh nhỏ hơn tỏa ra từ kinh mạch, tạo thành một mạng lưới phức tạp. Trong hệ thống lý luận phong phú của YHCT, lạc bệnh học trung y (luobing xue), hay lý thuyết về bệnh tật ở lạc mạch, nổi lên như một lĩnh vực quan trọng để hiểu sâu hơn về cơ chế bệnh sinh và các chiến lược điều trị bệnh tật. Báo cáo này nhằm mục đích khám phá một cách toàn diện giá trị của nghiên cứu lạc bệnh học trung y, bao gồm định nghĩa, lịch sử phát triển, ứng dụng trong chẩn đoán và điều trị, tiềm năng kết hợp với y học hiện đại, vai trò trong phòng ngừa bệnh tật, bằng chứng khoa học hỗ trợ và những thách thức hiện tại. Việc làm sáng tỏ những khía cạnh này sẽ góp phần nâng cao sự hiểu biết về YHCT và tiềm năng ứng dụng của nó trong bối cảnh y học hiện đại.  

II. Định nghĩa nền tảng: Hiểu về kinh lạc trong YHCT

Hệ thống kinh lạc trong YHCT bao gồm hai thành phần chính là kinh mạch (jingmai) và lạc mạch (luomai). Kinh mạch được xem là những đường ống dẫn chính, chạy dọc theo cơ thể và nằm ở tầng sâu hơn. Chúng tạo thành khung sườn của hệ thống kinh lạc. Có mười hai kinh mạch chính, tương ứng với các tạng phủ khác nhau, và tám mạch kỳ kinh, có chức năng đặc biệt trong việc điều hòa khí huyết. Chức năng cơ bản của kinh mạch là vận chuyển khí, huyết và tân dịch đi khắp cơ thể, nuôi dưỡng các tạng phủ và kết nối chúng với bề mặt da. Nguyên lý "Kinh lạc sở quá chủ trị sở tại" (kinh lạc đi qua đâu thì chủ trị bệnh ở đó) thể hiện tác dụng điều trị của kinh mạch đối với các vùng cơ thể mà chúng đi qua.  

Lạc mạch là các nhánh nhỏ hơn tách ra từ kinh mạch, tạo thành một mạng lưới chằng chịt lan tỏa khắp cơ thể, cả ở nông và sâu. Lạc mạch đóng vai trò là các kênh kết nối giữa các kinh mạch, giữa kinh mạch với các mô, cơ quan và tạng phủ, tạo nên một hệ thống liên lạc phức tạp. Lạc mạch được phân loại thành nhiều loại khác nhau dựa trên kích thước, vị trí và chức năng. Biệt lạc (connecting collaterals) là những nhánh lớn xuất phát từ mười hai kinh chính, mạch Nhâm và mạch Đốc, cùng với một biệt lạc của kinh Tỳ, tổng cộng là mười lăm. Chúng có chức năng kết nối các kinh mạch có quan hệ biểu lý. Phù lạc (superficial collaterals) là các nhánh lạc nằm ở nông hơn. Tôn lạc (minute collaterals) là những nhánh nhỏ nhất, phân bố rộng khắp cơ thể. Lạc ngang (transverse collaterals), còn gọi là biệt lạc, là những nhánh ngắn nối khí giữa các lạc và nguyên huyệt của hai kinh có quan hệ biểu lý, thường tập trung ở khuỷu tay, bàn tay và bàn chân. Ngoài ra, còn có kinh cân (collaterals of muscle regions) phân bố khí của mười hai kinh chính đến cơ, gân, khớp , bì bộ (collaterals of skin regions) phản ánh chức năng của kinh chính trên bề mặt cơ thể và bảo vệ chống lại sự xâm nhập từ bên ngoài , và kinh biệt (divergent collaterals) tách ra từ kinh chính gần khuỷu tay hoặc đầu gối, đi sâu vào bên trong kết nối với tạng phủ rồi lại đi ra ở vùng đầu và cổ, mở rộng phạm vi điều trị của huyệt vị. Nguyên tắc "Thông kinh hoạt lạc" (khai thông kinh mạch và lạc mạch) là một phương pháp điều trị quan trọng trong YHCT, nhằm mục đích khơi thông sự lưu thông của khí huyết và tân dịch, từ đó cải thiện sức khỏe và điều trị bệnh tật.